Litografiaren teknika Aloys Senefelder (1771–1834) dramaturgo eta musikariak asmatu zuen Alemanian 1796an. Hasiera batean bere partiturak estanpatzeko baliatu zen teknika hartaz, grabatua baino askoz ere merkeagoa baitzen.

Litografia bat egiterakoan, kareharri gainean (metalezko xaflak baino sendoagoa den euskarrian) marrazki bat irudikatzen da arkatz koipetsua erabiliz; irudi beraren nahi adina estanpa egin daitezke horrela.

XIX. mendearen amaieran, xaflen kalitateari eta iraunkortasunari esker, eta hainbat hobekuntza egin ondoren, kolorea erantsi zioten litografiari, eta, horrenbestez, erabilera handia izan zuen publizitatearen industrian. Artistek kartelak diseinatzeari ekin zioten, baita liburuen edo aldizkarien azalak egiteari ere.

Litografiak lausotu egin zuen goi-mailako artearen eta arte herrikoiaren arteko muga, eta kalean jartzeko sortutako afixak bildumagileen interesa pizten hasi ziren.

EDVARD MUNCH. JELOSKORTASUNA

Edvard Munch (1863–1944) ezinegon existentzial izugarria adierazten duen Oihua (1893) margolanagatik da ezaguna, eta bere garaian oso arrakastatsua izan zen bere koloretako litografiei eta xilografia berritzaileei esker. Azken horiek sailka ebaki eta berriro lotzen zituen gero, buru-hausgarri baten antzera, eta hainbat kolorez tintaztatzen eta estanpatzen zituen aldi berean.

Munchen estanpak haren margolanak baino askoz ere eskuragarriagoak ziren jendearentzat. Eta, erreproduzitu zitezkeenez, diru-iturri garrantzitsua izan ziren artistarentzat. Pinturetan transmititzen zuen adierazkortasun bera lortu zuen Munchek litografietan ere; lerro bihurriak eta zuraren pikorren materialtasuna baliatzen zituen konposizioaren zenbait eremu nabarmentzeko.

Jeloskortasuna izeneko estanpan (207 aretoan ikusgai), Munchek behin eta berriro landu zuen gaietako bat ikus daiteke. Urteen joanean, gai horren hainbat bertsio egin zituen, bai margolanetan bai eskuz koloreztatzen zituen litografietan. Begiratu arretaz lehen planoko pertsonaiari: piezak bizitasun handiz helarazten du jeloskortasunaren emozioa aurpegia inguratzen duen eremu beltzaren bitartez.

 

Image from the documentary film Images in stone, Wood and copper. #4 Printmaking: Lithography by the Collection of Prints and Drawings of the Museum of Fine Arts, Budapest (2024)